De regeling Zittend Ziekenvervoer zou voortaan alleen nog maar voor dialysepatiënten en oncologiepatiënten die radio- of chemotherapie volgen moeten gelden. Noodzakelijk vervoer vanwege een beperking – ook naar zorginstellingen – zou dan via het wmo-vervoer moeten gaan. Met deze maatregelen kan het budget van zorgverzekeraars voor Zittend Ziekenvervoer met maar liefst 41% omlaag. Dat adviseert het Zorginstituut Nederland (voorheen College voor zorgverzekeringen) aan het ministerie van VWS.

Op dit moment is zittend ziekenvervoer (Zvw) geregeld voor vier doelgroepen patiënten: dialyse, radio- en chemotherapie, rolstoelers en blinden/zeer slechtzienden. De vier doelgroepen zijn destijds gekozen omdat er voor hen geen alternatieve wijze van vervoer voorhanden was. Of omdat ze geregeld gebruik maken van zorgvoorzieningen. Incidenteel bezoek aan een zorginstelling behoort in principe tot de eigen verantwoordelijkheid.

Invoering Wmo

Sinds de invoering van de Wmo is er een zekere samenloop ontstaan tussen beide regelingen voor wat betreft het vervoer van patiënten naar een zorginstelling. “Anders dan vaak gedacht behoort het vervoer naar een zorginstelling ook tot de reikwijdte van de Wmo, als de burger geen beroep kan doen op de Zvw”, meldt het Zorginstituut.

Het Wmo-vervoer en zittend ziekvervoer zijn steeds meer op elkaar gaan lijken. “In beide gevallen vindt het vervoer voornamelijk plaats in de vorm van taxivervoer. En proberen uitvoerders door middel van combinatieritten tot een zo doelmatig mogelijke uitvoering te komen”, zegt het Zorginstituut.

Zittend ziekenvervoer

Door alleen nog maar dialyse- en oncologiepatiënten onder het zittend ziekenvervoer te laten vallen, zou de regeling meer dan voorheen ziekte- en behandelinggerelateerd worden. “Blinden en zeer slechtzienden kunnen dan voor zowel vervoer naar participatie- als naar zorgdoeleinden terecht bij één loket”, vindt Zorginstituut. “Dat zal de duidelijkheid ten goede komen en grensvlakproblematiek doen verminderen.”

Wel plaatst het instituut een kanttekening bij het advies om het nu al meteen op te volgen. Er verandert immers volgend jaar al heel veel in de Wmo. De hardheidsclausule zou binnen de Zvw wel gehandhaafd moeten blijven voor mensen die voor een langdurige behandeling en een grote afstand een omvangrijke vervoersvraag hebben.

Kosten 41% omlaag

Zorginstituut: “In totaal schatten we in dat de kosten voor de regeling zittend ziekenvervoer met 41% zullen verminderen indien dit advies wordt overgenomen. Dat is een bedrag van ruim 52 miljoen euro, dat voor een groot deel terugkomt in de Wmo.”

Hoeveel mensen er op dit moment gebruik maken van de regeling wordt niet rechtstreeks geregistreerd en betrouwbare cijfers zijn volgens het rapport moeilijk te achterhalen. Volgens een grove schatting is het aantal gebruikers van 74.000 in 2007 gestegen naar 81.000 in 2012.

Doelgroepen

De kosten van het zittend ziekenvervoer zijn in de loop der jaren vrij constant verdeeld over de vier onderscheiden doelgroepen. De dialyse- en oncologiepatiënten bepalen ongeveer de helft van de kosten. Ongeveer een kwart is voor de verzekerden met een mobiliteitsbeperking en de slechtzienden. Het resterende kwart verloopt via de hardheidsclausule.

Ruim driekwart van alle mensen die onder de regeling valt gaat met de taxi. In 2012 bedroegen de totale kosten 128,8 miljoen euro. De kosten stijgen jaarlijks met een gelijke tred ten opzichte van het aantal verzekerden dat gebruik maakt van de regeling. “Nu de hardheidsclausule een kwart van de kosten voor zijn rekening neemt, kunnen we niet meer spreken van enkelingen”, vindt het Zorginstituut.

Recht

Gemeenten kunnen nu een aanvraag tot wmo-vervoer weigeren als mensen naar het ziekenhuis moeten en er is recht op zittend ziekenvervoer. Dan zou de Zvw voorliggend zijn. “De Zvw kan echter slechts als voorliggende voorziening gelden voor zover deze een vergoedingsmogelijkheid inhoudt”, meldt het rapport.

Volgens gemeenten en vervoerders is er een grijs gebied tussen de aanspraak op zittend ziekenvervoer en het vervoer vanuit de Wmo. Ongeveer 23 tot 40 procent van de huidige Wmo-ritten gaat naar een ziekenhuis of behandelcentrum.

Ziekenhuis

“Het is voor de uitvoerders niet te achterhalen of men dan op bezoek gaat, danwel voor eigen behandeling naar het ziekenhuis moet”, heeft het Zorginstituut gemerkt. “In het laatste geval zou een beroep op de Wmo naar de mening van de gemeente onterecht zijn, omdat toegang tot een zorgbehandeling geen doelstelling zou zijn van de Wmo.” Maar volgens het Zorginsituut is er inmiddels jurisprudentie die dat zou tegenspreken.

Het zorginstituut heeft vier regelingen onderzocht om mensen die een vervoersbehoefte naar zorg hebben tegemoet te komen op basis van een collectieve regeling: vanuit de Zvw via een aparte regeling (zittend ziekenvervoer), fiscaal (aftrek van kosten), via de wmo (Regiotaxi) en vanuit de Zvw als onderdeel van de behandeling (net zoals awbz-instellingen dagbehandeling in combinatie met vervoer aanbieden).

Advies

Zorginstituut: “Alles afwegend adviseren we continuering van de regeling zittend ziekenvervoer voor een tweetal doelgroepen. Namelijk dialysepatiënten en oncologiepatiënten die radiotherapie of chemotherapie volgen. De overige groepen die ondersteuning nodig hebben bij vervoer kunnen passender vanuit de Wmo worden geholpen.”

Wel adviseert het Zorginstituut de hardheidsclausule binnen de Zvw te handhaven voor mensen die voor een langdurige behandeling en een groot aantal af te leggen kilometers een vervoersvraag hebben.

Collectieve regeling

“Uitgangspunt blijft dat vervoer naar een zorgbehandeling in principe tot de eigen verantwoordelijkheid behoort. Slechts indien vervoer een substantiële belasting (financieel of fysiek) vormt voor de patiënt, is ondersteuning vanuit een collectieve regeling op zijn plaats. Met de komst van de Wmo is de argumentatie om de doelgroepen blinden en rolstoelafhankelijke mensen via de Zvw vervoersondersteuning te bieden weggevallen.”

Het gaat om een advies aan het ministerie van VWS. Het is aan de minister om te bepalen of en wanneer het Advies Zittend Ziekenvervoer van Zorginstituut Nederland wordt omgezet in wetgeving.

Bart Pals