Doelgroepenvervoer met elektrische voertuigen wordt door veel vervoerders als een enorme uitdaging gezien. Vooral de beschikbaarheid van (rolstoel)busjes is nog erg beperkt. Maar Edvard Hendriksen draait het om: hij denkt juist dat een integrale aanpak ervoor zorgt dat het doelgroepenvervoer een aanjager kan zijn voor elektrisch rijden. In dit blog zet de mede-oprichter van Taxi Electric en adviseur duurzame mobiliteit van Over Morgen zijn standpunt uiteen.

 Uit recent onderzoek van Natuur & Milieu blijkt dat het aantal aanbestedingen in het doelgroepenvervoer, waarin gevraagd werd om elektrische voertuigen, gedaald is met 10 procent ten opzichte van een jaar eerder. Het wil niet lukken met de verduurzaming van deze markt, terwijl deze zich juist uitermate goed leent om snel stappen te zetten naar een duurzame leefomgeving. Twee uitdagingen moeten overwonnen worden om te komen tot een versnelling van de verduurzaming van het doelgroepenvervoer: laadinfrastructuur en een integrale aanpak.

Gezien het toegenomen aantal beschikbare voertuigen is het verrassend dat de verduurzaming van het doelgroepenvervoer gestokt is. Ook is de actieradius van deze voertuigen sterk toegenomen. In de verduurzaming van het Nederlandse wagenpark – en met name in grote steden waar de luchtkwaliteit nog steeds een probleem vormt – verdient deze sector prioriteit, zeker gezien het aantal kilometers dat er jaarlijks wordt afgelegd.

700 miljoen euro

De markt voor het doelgroepenvervoer is relatief onbekend. Bij taxi’s denkt men al snel aan ronkende straattaxi’s op standplaatsen bij stations of on-demand taxi-apps. In Nederland is dit echter slechts zo’n 25% van de taximarkt; de overige 75% bestaat uit voertuigen die rijden binnen het doelgroepenvervoer, waaraan overheden en ziektekostenverzekeraars jaarlijks meer dan 700 miljoen euro bijdragen. Voor dit bedrag worden ouderen, leerlingen, zieken en mindervaliden vervoerd van en naar school, werk, ziekenhuizen en dagbestedingen. 

Enkele jaren geleden was dit bedrag nog circa 30% hoger, maar er is onder het mom van decentralisatie en participatie fors bezuinigd. Door aanbestedingen veelal op laagste prijs te gunnen zijn veel kwaliteitsvervoerders verdwenen van de markt en rest slechts een oligopolie van bedrijven zonder profiel. Dat overheden en ziektekostenverzekeraars nog steeds op zoek zijn naar verdere bezuinigingen, blijkt wel uit het feit dat er momenteel steeds meer stemmen opgaan om delen van het doelgroepenvervoer in bepaalde gemeenten met vrijwilligers te gaan rijden. 

Wie regelt de laadinfrastructuur?

Gezien de huidige marktomstandigheden lijkt het een illusie te verwachten dat gemeenten tegelijkertijd zorgen voor duurzame aanbestedingen. Binnen gemeenten gaan verschillende wethouders over de betreffende doelgroepen, waardoor een wirwar van budgetten en aanbestedingen is  ontstaan zonder een consistente visie op duurzaamheid. Buiten het feit dat een deel van de benodigde voertuigen (bijvoorbeeld rolstoeltaxibussen) momenteel niet zero-emissie beschikbaar zijn, is bijvoorbeeld in vrijwel geen enkele Nederlandse gemeente momenteel de (snel)laadinfrastructuur op orde om dit vervoer goed te faciliteren. Voldoende snelladers zijn cruciaal om met een gelijk aantal elektrische voertuigen dezelfde dag-kilometrages te halen als op fossiele brandstoffen, zonder dat dit extra loonkosten aan chauffeurs kost. 

Tot op heden wordt in aanbestedingen verwacht dat de vervoerder voor haar eigen (snel)laadinfrastructuur zorgt. Gezien de korte looptijd van concessies en de hiermee gemoeide kosten, kan dit van een vervoerder niet verwacht worden. Bovendien zijn er op meerdere strategische plekken snelladers nodig, waar een vervoerder onmogelijk in de korte tijd tussen gunningsdatum en startdatum van de concessie in kan voorzien. Dat de afzijdigheid van overheden op dit vlak niet helpt, blijkt wel uit onlangs mislukte aanbestedingen. 

Hoe dan wel?

Het verduurzamen van het doelgroepenvervoer zou gediend zijn bij een integrale, gemeente-overstijgende aanpak. Budgethouders dienen over hun eigen hokje heen te stappen. We kunnen niet de verantwoordelijkheden voor de implementatie van elektrisch vervoer en laadinfra over de schutting van vervoerders te gooien. Niemand heeft bijvoorbeeld iets aan een groot laadplein op eigen terrein, dat na afloop van een concessie nog steeds toebehoort aan de vorige concessiehouder. Een proactieve, ruimtelijke planning van openbare laadinfrastructuur voor zowel reguliere laders als snelladers vraagt om een integrale lange-termijnaanpak met commitment vanuit meerdere budgethouders (denk aan wmo, duurzaamheid en luchtkwaliteit). 

Vervoerders en chauffeurs vragen om laadgaranties. Dit kan worden gerealiseerd door de aanleg van grote laadhubs met voldoende beschikbaarheid, vermogen en spreiding van (snel)laadpunten. Reguliere laadpunten die de doelgroepenvervoerder enkel ’s nachts gebruikt, kunnen dan overdag worden gebruikt door bewoners en forenzen. Door de toekomstige vraag van verschillende type elektrische berijders te combineren op locaties waar netwerkaansluitingen groot genoeg zijn, kan er op een efficiënte manier vóór de markt uitgelopen worden, in plaats van er achteraan. 

Laadinfra 

Door als gemeente de aanleg van (snel)laadinfrastructuur proactief op te pakken, kan het doelgroepenvervoer fungeren als grote launching customer van deze nieuwe (snel)laadinfrastructuur. In Amsterdam hebben taxi’s al een koploperspositie (er rijden inmiddels meer dan 1.000 elektrische taxi’s), welke zorgen voor een grote vraag naar laadcapaciteit. Ook andere nieuwe, duurzame vervoersstromen, zoals stadsdistributie, kunnen gebruik maken van deze laadinfra. Door (snel)laadhubs op strategische plekken aan te leggen, kan een basis worden gelegd voor toekomstig deelvervoer en autonoom vervoer. 

Voortrekkersrol

Kortom, het doelgroepenvervoer verdient aandacht en een doordachte, nationale aanpak om als één van de groepen veelrijders een voortrekkersrol te pakken op het gebied van elektrisch rijden. Rijksoverheid, provincies, gemeenten, brancheorganisaties en ziektekostenverzekeraars roepen we op om samen aan tafel te gaan voor een duurzame visie en heldere strategie om dit te bewerkstelligen. Hierin zal een versnelde en proactieve uitrol van meer (snel)laadinfrastructuur een centrale rol moeten krijgen om te komen tot financieel duurzaam én emissie-vrij doelgroepenvervoer.

Op 10 oktober zal Edvard Hendriksen tijden het Nationaal Congres Contractvervoer 2019 een presentatie verzorgen over doelgroepenvervoer als aanjager voor elektrisch rijden. Aanmelden voor het congres kan nu nog tegen een aantrekkelijke vroegboekkorting.