Amsterdam is al een aantal jaren bezig om zijn doelgroepenvervoer te veranderen en verbeteren. Zo moeten de schotten tussen vervoersstromen verdwijnen en moet er reisinformatie beschikbaar komen die voor mensen een motorische beperking cruciaal is. Tijdens de Stadsconferentie Doelgroepenvervoer Amsterdam werden verschillende projecten en pilots van de laatste jaren besproken. Die pilots hebben inzichten opgeleverd waar de komende jaren op kan worden voortgeborduurd. 

Moderator Rogier Elshout trapte het congres af door te wijzen op het belang van vervoer dat voor iedereen toegankelijk is. In Amsterdam is daar de afgelopen jaren ontzettend veel in gedaan en geprobeerd. Op de bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger werd gedeeld wat dat allemaal heeft opgeleverd. Maar er zijn nog steeds wensenlijstjes van gebruikers. De conferentie was er ook voor bedoeld om daar aandacht voor te hebben en te bespreken wat er nog beter kan.

Zelfstandig reizen

Marc van Gemert was tot voor kort programmamanager doelgroepenvervoer in Amsterdam en houdt zich daar nu bezig met het autoluw maken van de stad. Hij toonde eerst het filmpje ‘Met liefde van A naar B’, waarin aan de hand van voorbeelden uit de praktijk de visie van de gemeente op doelgroepenvervoer wordt toegelicht. Waar de ene persoon redelijk zelfstandig kan reizen, is de ander daar niet of veel minder toe in staat. Binnen een groot verzorgingsgebied als Amsterdam vraagt dat om een doordacht beleid. Zelf kunnen beslissen en een gevoel van vrijheid voor de gebruiker zijn daarbij erg belangrijk.

Eind 2014 werden diverse collega’s van de gemeente bij elkaar geroepen. Zij hadden de zorgtaak voor een familielid of partner met elkaar gemeen. Deze mensen moesten samen, als Gideonsbende, hun andere collega’s een spiegel voorhouden en zo de “rauwe werkelijkheid tussen de beleidsmuren van het doelgroepenvervoer krijgen”. Richting de beleidsmakers schetsten zij de situatie in het doelgroepenvervoer. Maar de Gideonsbende riep ook op om naar ontwikkelingen en mogelijkheden te kijken om dat doelgroepenvervoer naar een hoger plan te tillen.

Naar verwachting groeit het aantal reizigers in het doelgroepenvervoer van 49.000 nu naar 75.000 in 2035. Van Gemert ziet mooie kansen en ontwikkelingen. Zo wordt er ingezet op het weghalen van de schotten tussen de verschillende vervoersvormen. Dat kan ook helpen bij het realiseren van een breder systeem voor publiek vervoer – liefst één waarin alle modaliteiten beschikbaar zijn. Dat er wordt gewerkt aan het autoluw maken van de stad helpt volgens van Gemert ook. Een belangrijk uitgangspunt voor doelgroepenvervoer moet volgens hem in elk geval zijn dat het inclusief is.

Combineren van vervoersstromen

Aan de hand van drie projecten werd bekeken wat er zoal gerealiseerd is de afgelopen jaren. Als eerste nam Anna van der Stok namens de gemeente Amsterdam het woord over ontschotting. Het komt bijvoorbeeld geregeld voor dat een leerling van school naar huis wordt gebracht door het ene busje, om dan met het andere busje weer te worden opgehaald voor vervoer naar de zorginstelling. Dit omdat beide soorten vervoer apart zijn aanbesteed. Door te ontschotten en waar mogelijk vervoersstromen te combineren, wordt het vervoer voor iedereen efficiënter. In een pilot is dat gedaan door zorg en school op dezelfde locatie onder te brengen.

In deze pilot met 90 kinderen werkte dat goed, maar Van der Stok geeft aan dat er nog veel meer leerlingen en andere doelgroepen zijn voor wie in de praktijk een oplossing moet worden gezocht. Zij is er optimistisch over dat dit de komende jaren gaat lukken. Daarbij moeten de zogenaamde klantprofielen helpen. Deze brengen in beeld welke typen gebruikers van het doelgroepenvervoer er zijn en hoe zij het vervoer en alles daar omheen beleven. Deze helpen de gemeente om meer inzicht te krijgen in de vragen en wensen van de gebruikers, legde Van der Stok uit. En daarmee ook in de route die het programma doelgroepenvervoer moest gaan volgen.

‘Weloverwogen besluit kost tijd’

Volgens Van Gemert is er met de pilots gekeken hoe je in de praktijk kunt ontschotten en wat dat kost en oplevert. Zoiets kost tijd, maar daarna kun je als gemeente wel de beslissing nemen om het daadwerkelijk te gaan doen. “Dus het duurt lang, maar die beslissing is nu weloverwogen genomen.” In 2022 moeten de ontschotting vergevorderd zijn, of zelfs geheel gerealiseerd.

Hugo van Ballegooijen sprak over het project inzake klantreis en reisinformatie dat binnen de gemeente leidde. Het bleek vooral veel complexer dan hij vooraf had gedacht. Ook hier hebben de klantprofielen geholpen om in eerste instantie richting te geven. Verschillende aspecten bepalen of de reiziger goed geïnformeerd op reis gaat. Daaronder zijn techniek, beschikbare data en de ontsluiting daarvan via bijvoorbeeld apps en omroepberichten. Bij reizigers met een motorische beperking schort het aan veel van die punten.

Daarom is onder meer gekeken naar manieren om die informatie op een andere manier te presenteren. Welke informatie hebben mensen met een motorische beperking nodig om van A naar B te kunnen reizen? Een lift die niet werkt, een bus waar je met je rolstoel niet in kunt: het is voor deze doelgroep cruciale informatie die nu nog van allerlei verschillende sites moet worden gehaald. In een pilot is daarvoor een eerste versie van een reisapp ontwikkeld. Dit project heeft duidelijk gemaakt welke reisinfo zo’n app moet bevatten en welke data daar allemaal voor nodig is, zodat er ook een vervolg aan het project kan worden gegeven.

Hulp met zelfstandig reizen

Willeke Passmore vertelde tot slot over het project met de OV-coaches. Daar hebben diverse partijen, waaronder de doelgroepenvervoerders, een convenant voor ondertekend. OV-coaches helpen personen met een mobiliteitsbeperking waar mogelijk om in plaats van met de taxi met het openbaar vervoer te reizen. Zo werd het voorbeeld gegeven van een OV-coach die een vrouw met angstklachten begeleidt richting het gebruik van het openbaar vervoer. Dat gaat stap voor stap en uiteindelijk zal deze vrouw zelfstandig gaan reizen.

Een andere OV-coach begeleidt een jongen met een licht verstandelijke beperking. Die is nu zo ver dat zelf hij een traject van huis naar school met de bus kan afleggen. De afgelopen tijd heeft hij geleerd hoe het openbaar vervoer werkt en wat hij zelf moet doen. Binnenkort gaan ze hetzelfde proberen met een ander bustraject. De OV-coaches zijn HBO-studenten die dit in het kader van hun stages doen en ook vanuit de convenantpartners gaan mensen deze rol vervullen.