‘Publiek belang onder druk door platforms als Uber’

De deeleconomie vraagt om beleid dat de positieve effecten van platforms als Uber en Airbnb stimuleert en de negatieve effecten ervan beperkt. Anders zetten deze platforms het publieke belang onder druk. Dat constateert het Rathenau Instituut uit Den Haag in haar rapport ‘Eerlijk delen’. Uber herkent zich niet in de kritiek: het ziet zichzelf niet als deelplatform en de dienst waar het rapport over spreekt, uberPOP, wordt al een tijd niet meer in Nederland aangeboden.

De deeleconomie genereert werkgelegenheid, stimuleert ondernemerschap en innoveert bestaande sectoren. Tegelijkertijd zet de opkomst van online platformen als Uber en Airbnb publieke waarden onder druk, stelt het Rathenau Instituut. Het gaat dan om waarden als consumentenbescherming, openbare orde en privacy.

Het aantal Nederlanders dat gebruik maakt van deelplatformen, klusplatformen en tweedehands-platformen zoals meer Uber, Airbnb, Snappcar en Marktplaats is de afgelopen jaren verviervoudigd tot bijna een kwart van de bevolking in 2016. Deelplatformen beginnen kleinschalig maar hebben de natuurlijke neiging zich te ontwikkelen tot monopolie, zo constateert het instituut. Ze functioneren immers beter naarmate meer mensen deelnemen en hun gegevens delen.

Taxicentrales

“Juist die snelle ontwikkeling in schaalgrootte zet druk op bestaande publieke waarden. Er zijn onvoldoende waarborgen voor een gelijk speelveld tussen burgers die hun diensten aanbieden via platformen en reguliere aanbieders zoals taxicentrales hotels, restaurants en schoonmaakbedrijven”, aldus de onderzoekers. Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut: “Vanuit publiek belang moeten we deelplatformen voldoende ruimte geven bestaande markten te innoveren. Maar voordat ze in hun sector te dominant zijn, moeten we ze reguleren.”

Toezicht op platforms

Het rapport doet een aantal concrete aanbevelingen. Ten eerste zou de overheid de juridische status van online platformen moeten verhelderen. Verder zou de overheid volgens het Rathenau Instituut een derde, vertrouwde partij kunnen aanstellen voor het toezicht op een platform. Dat toezicht moet dan plaatsvinden op een manier die de privacy van deelnemers waarborgt.

Tot slot zou gestimuleerd moeten worden dat beoordelingen op platformen betrouwbaar en meeneembaar zijn. Peters: “Deelplatformen zijn data-gedreven en grotendeels afhankelijk van de data en beoordelingen van hun gebruikers. We stellen voor te regelen dat gebruikers hun reputatiedata mee kunnen nemen naar andere platformen.” Voor dit onderzoek werkte het Rathenau Instituut samen met de Universiteit Utrecht.

Geen onderdeel deeleconomie

“Uber is in Nederland geen onderdeel van de deel- of kluseconomie”, stelt een woordvoerster van het bedrijf in reactie op het rapport. “We werken hier uitsluitend met professionele chauffeurs die niet alleen hun vergunningen hebben, maar ook geregistreerd staan als zelfstandig ondernemer. Het duurt gemiddeld drie maanden en kost ongeveer 4000 euro om in Nederland taxichauffeur te worden; dat kan in onze ogen niet gezien worden als ‘klus- of deeleconomie’.