Hij is acht jaar lang voorzitter geweest van KNV Taxi. En in die tijd is er een hoop veranderd in de sector. Vooral het contractvervoer maakt economisch moeilijke tijden door. „Omdat het slecht gaat met de economie is er meer aanbod aan taxichauffeurs. Maar daar komt nu ook nog eens een krimp bij door de bezuinigingen vanuit de overheid”, vertelt Jan Zaaijer, die dinsdag 19 november zijn officiële afscheid als voorzitter viert.

De markt in het contractvervoer is altijd best gezond geweest, vertelt hij. „Er is behoorlijk wat vraag gecreëerd door de overheid. Omdat de kwaliteit van het vervoer steeds verder verbeterde, werd het contractvervoer in de taxisector aantrekkelijker voor de reiziger en nam de omzet toe. Maar dat is nu ruw onderbroken.”

Aanbestedingen

Aanbestedingen worden tegenwoordig voornamelijk gewonnen op prijs. Een gevolg hiervan is dat werkgevers steeds meer bezuinigen op de loonkosten. „Was er vroeger vooral sprake van langjarige dienstverbanden, nu zien we dat de flexibiliteit behoorlijk snel toeneemt”, weet Zaaijer. „Overigens is dat niet alleen in de taxisector zo, maar dat is een maatschappelijke ontwikkeling.”

Het totaal aantal taxichauffeurs met een loondienstverband zal door de krimpende markt de komende jaren afnemen, verwacht Zaaijer. Tegelijkertijd zullen de bedrijven gemiddeld in omvang toenemen; schaalvergroting in combinatie met een krimp. „Al betekent dat niet dat kleine taxibedrijven geen boterham kunnen verdienen. Maar de taxi-ondernemers zullen goed ondernemerschap moeten tonen om te kunnen overleven.”

Vervoersbedrijven

Volgens Zaaijer zullen de openbaar vervoersbedrijven nooit de vraag naar taxivervoer kunnen invullen, een ontwikkeling die door de overheid in sommige regio’s in gang wordt gezet. „OV-bedrijven zorgen voor massavervoer. De zorg van de taxichauffeur voor de individuele reiziger is kenmerkend voor taxivervoer. OV-bedrijven kunnen dat niet leveren.”

Als voorzitter van KNV Taxi heeft Zaaijer zich vooral jarenlang ingezet om regelgeving vanuit de overheid te beïnvloeden. „We helpen de overheid om betere besluiten te nemen”, noemt hij het zelf. Als voorbeeld noemt hij de nieuwe taxiwet voor gemeenten. Dat is een correctie op de slecht uitgevoerde liberalisering van het taxivervoer, alweer jaren geleden.”

Reputatie

„Toen ik in 2005 aantrad, had ik al veel waardering voor taxiondernemers en hun manier van werken. Tegelijkertijd was de reputatie van het vak heel beroerd. De consumentenmarkt had toen weinig aandacht binnen KNV, onze leden hielden zich vooral met contractvervoer bezig. Maar om invloed te hebben in Den Haag, moesten we beginnen met de reputatie van het vak taxi-ondernemer te herstellen en te verbeteren.”

Daarom is KNV Taxi zich meer gaan bezig houden met de consumentenmarkt. „We namen verantwoordelijkheid, Den Haag reageerde daar positief op”, heeft hij gemerkt. „Als je iets wilt bereiken bij de overheid, kun je je niet veroorloven de consumentenmarkt te verwaarlozen. De overheid maakt namelijk het onderscheid niet tussen straattaxi en contractvervoer. Zij ziet de branche als één geheel.”

Metertarief

Een succes dat KNV Taxi heeft kunnen boeken als gevolg van de verbeterde relatie met Den Haag, is volgens Zaaijer het terugkrijgen van de factor ‚tijd’ in het metertarief. En de invoering van een indexering in het metertarief. „Toen ik aantrad, was er helemaal geen indexatie”, vertelt Zaaijer. „De reputatie van de bedrijfstak was slecht, er gebeurde dus niets.”

Uiteindelijk heeft KNV veel invloed kunnen uitoefenen op de nieuwe taxiwet. De TTO-wetgeving is daar onderdeel van. Met de invoering van TTO’s wordt de taxichauffeur lid van een herkenbare organisatie. De anonimiteit waaronder de taxichauffeurs konden werken, verdwijnt.”

TTO-verordening

„De overheid zou de hoogte van het tarief dat een ondernemer rekent in een goed functionerende markt helemaal niet moeten vaststellen. Voorwaarde is wel dat er, in navolging van Amsterdam, in meer grote gemeenten in Nederland een TTO-verordening is en dat deze methode ook goed werkt. Dan zie ik een goede kans om met succes te pleiten voor het loslaten van het maximumtarief. Maar dan moeten alle zzp-chauffeurs binnen een TTO wel hetzelfde tarief voeren. Want anders is het niet begrijpelijk voor de reiziger.”

Een oplossing voor de huidige problemen in het contractvervoer is niet zo makkelijk te vinden, weet ook Zaaijer. In de straattaximarkt werd de klant uitgebuit door de taxichauffeur. Maar in het contractvervoer wordt de taxi-ondernemer uitgeknepen door de opdrachtgever. „Daar waren we de veroorzaker, maar hier het slachtoffer van het probleem.”

Regelgeving taxi-aanbesteding

Zaaijer pleit dan ook voor extra regelgeving als het gaat om taxi-aanbestedingen. „Alleen aandacht vragen voor de problemen, geeft veel te weinig effect.” Wat hem betreft wordt de schaal van vervoerscontracten gemaximeerd tot ‚niet groter dan nodig voor de kwaliteit van de dienstverlening’. Ook is het nodig dat de opdrachtgever verplicht wordt tot goed en betrouwbaar kwaliteitsbeleid.

„Maar misschien nog veel belangrijker is dat bij de beoordeling van offertes de elementen ‚prijs’ en de criteria voor ‚kwaliteit’ apart beoordeeld worden”, zegt Zaaijer. „Beoordeel eerst de kwaliteit, waaruit bijvoorbeeld de top 5 afzonderlijk punten krijgen. En doe daarna hetzelfde bij de ‚prijs’. Dan kan het gebeuren dat een opdracht wordt gewonnen op basis van kwaliteit, terwijl de winnaar niet de laagste prijs heeft geboden. Dat komt nu niet voor. De gelijktijdige beoordeling van kwaliteit en prijs leidt altijd tot ‘prijs’ als doorslaggevende factor.”

Professioneel aanbesteden

Zaaijer is niet tegen het optreden van adviseurs in het aanbestedingsproces. „Maar hun rol verdient wel studie.” Zo zou er volgens Zaaijer een scheiding gemaakt moeten worden tussen het opstellen van een contract en de controle op de naleving ervan. “Het is onjuist om de adviseur die betrokken is bij het opstellen een contract ook te betrekken bij de controle op naleving. Hij heeft er dan immers belang bij dat het contract ingewikkeld is.”

Zaaijer wil daarom graag een hartekreet uiten. „Overheden moeten hun professionaliteit als inkoper verbeteren. Ambtenaren moeten op dit gebied beter opgeleid worden. Er zijn teveel rechtszaken over aanbestedingen. Er is onvoldoende kennis bij de overheid. Het absolute dieptepunt is natuurlijk het monopoliecontract van de Kiwa. Dat leidt tot matige dienstverlening en absurd hoge prijzen.”

Boordcomputer Taxi

Zaaijer verwacht dat de Boordcomputer Taxi ook een grote rol zal gaan spelen in het contractvervoer. „We zijn eindelijk af van de verouderde papieren rittenstaat. Er is weliswaar geharrewar over geweest, maar we hebben wel wat bereikt. Er is geen voorgeschreven doos, maar sprake van een open architectuur met alleen functionele specificaties. Dat was voor ons belangrijk. Je ziet dat alle leveranciers met hun eigen verschillende oplossingen zijn gekomen. Er is geen rem op technische vooruitgang.”

KNV Taxi stond al eerder op het standpunt dat er een BCT moest komen, om een einde te maken aan het inefficiënte gedoe met het invullen van rittenstaten en werkboekjes. “De bedrijfstak is altijd vooruitstrevend geweest op ICT-gebied”, aldus Zaaijer. “Maar de invulling was nog niet bekend, evenmin als het subsidiebedrag.”

De relatief hoge kosten van de installatie vloeien voort uit het voorgeschreven veiligheidsniveau, weet Zaaijer. “Gelukkig is er een subsidie van € 600 per installatie. Dat maakt de investering bedrijfseconomisch verantwoord. De administratieve lasten zullen flink dalen. Al komt de timing van de investering erg slecht uit, het betekent wel een verbetering.”

Arbeidsverhoudingen

Tijdens het voorzitterschap van Zaaijer heeft KNV Taxi ook het proces van de cao-onderhandelingen geprofessionaliseerd. Dat zorgt ervoor dat de vereniging nu minder moeite heeft om een Algemeen Verbindend Verklaring te ontvangen van de minister. „Bovendien hebben we gezorgd voor een versterking van de rol van Sociaal Fonds Taxi als controle-orgaan.”

Al beseft ook Zaaijer dat er voor zijn opvolger nog een hoop werk aan de winkel is. „Zaken als flexibilisering van de arbeidsmarkt gaan in vliegende vaart. Soms gaan de dingen erg snel, dan weer erg langzaam. Het tempo van een verandering is van tevoren slecht in te schatten, dat is me de afgelopen acht jaren wel opgevallen.”

Lobby

In de afgelopen acht jaar heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu vijf bewindspersonen gekend op het dossier ‚Taxi’. In dezelfde tijd waren er vier verschillende wethouders van vervoer van Amsterdam. Zaaijer: “Die bestuurders zijn de centrale figuren, met wie je moet spreken en die je moet overtuigen van het nut van de voorstellen waar je voor staat.”

“Dat overtuigen gebeurt door het naar voren brengen van betrouwbare informatie. KNV Taxi kan dat doen, omdat wij deskundige ondernemers als leden hebben. Maar je moet niet vergeten de lobby te beginnen bij de ambtenaren. Die praten elke dag met de bestuurders. Je hebt ze alle drie nodig: ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers. En het is belangrijk dat de taxibranche als een eenheid optreedt. Want eendracht maakt macht.”

Bart Pals