Een ambtenaar van de gemeente Amsterdam die in de weekends bijverdiende als taxichauffeur, vroeg coronasteun aan toen voor dat taxiwerk al zijn inkomsten wegvielen. De gemeente ontsloeg hem daarvoor op staande voet, maar de rechter oordeelt dat dit niet had mogen gebeuren.

De man werkte sinds midden 2017 bij het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam. Begin 2019 vroeg hij aan zijn werkgever toestemming om in de weekenden als zelfstandig taxichauffeur te mogen werken, naast zijn baan als ambtenaar. Die toestemming kreeg hij. Er werd wel bij opgemerkt dat hij over die bijverdienste open en transparant moest zijn naar zijn leidinggevende.

Het ging mis toen de man door de coronacrisis alle inkomsten uit zijn taxiwerk zag verdwijnen. Net als veel andere zelfstandige taxichauffeurs deed hij een beroep op de TOZO-regeling voor steun aan zelfstandig ondernemers. Die vroeg hij aan bij dezelfde gemeente Amsterdam waar hij in dienst was als ambtenaar. In totaal kreeg hij iets meer dan 4.500 euro coronasteun. Maar op enig moment besloot de gemeente een nieuwe aanvraag voor de steun af te wijzen. De man zou niet tot de doelgroep van de TOZO-regeling behoren. Hij had immers een volwaardig salaris als ambtenaar en de steun is bedoeld om weggevallen inkomen aan te vullen tot het sociaal minimum.

Uitkeringsinstantie én werkgever

De taxichauffeur / ambtenaar is niet de enige die in dit verhaal twee rollen heeft. De gemeente Amsterdam is in deze kwestie zowel uitkeringsinstantie voor de TOZO als werkgever van de hoofdpersoon. En die uitkeringsinstantie wees de werkgever erop dat een medewerker van de gemeente een beroep op de TOZO had gedaan. Ook was duidelijk geworden dat zijn partner via een uitzendbureau bij de gemeente werkte. Volgens de gemeente was dit alles bij elkaar voldoende om de integriteit van de ambtenaar in twijfel te trekken.

Er volgde een gesprek met twee onderzoekers van het Bureau Integriteit van de gemeente. Tijdens dat gesprek werd de man door de gemeentesecretaris op staande voet ontslagen. Hij zou zijn aanvragen voor TOZO 1 en 2 in strijd met de waarheid hebben ingevuld. In zijn verweer tijdens de rechtszaak erkende hij deze fouten ook, maar dit zou zijn omdat hij bij het invullen puur als taxiondernemer redeneerde. Hij gaf toe dat dit niet handig was.

Maar hij stelt ook dat de onjuistheden geen reden zijn voor ontslag. Hij had nooit de bedoeling  om ten onrechte een TOZO-uitkering te krijgen en vindt dat de gemeente Amsterdam als werkgever geen nadeel heeft ondervonden. Verder zat er tussen de eerste aanvraag en zijn ontslag behoorlijk wat tijd en heeft hij alle voorschotten die hij vanuit de TOZO ontving inmiddels terugbetaald.

23,5 uur per week op de taxi

De gemeente denkt hier uiteraard anders over. De man had kunnen weten dat de regeling niet voor hem was bedoeld, omdat hij gewoon een salaris ontving en dus niet opeens als zelfstandige zonder inkomen zat. Ook het uitzoeken van de kwestie en het terugvorderen van de voorschotten kostte de gemeente capaciteit en geld. De gemeente vindt verder dat de man niet open is geweest over zijn bijbaan. Zo bleek uit de aanvragen dat hij gemiddeld 23,5 uur per week op de taxi reed, terwijl hij tegen zijn werkgever van acht uur per week sprak. De gemeente vindt ook dat hij heeft gehandeld in strijd met de regels voor gedrag en integriteit voor ambtenaren.

De rechter vindt dat het ontslag ‘onverwijld’ is gegeven, zoals dat hoort bij ontslag op staande voet. Op 18 juni hoorde men van de TOZO-aanvragen, een dag later volgde het ontslag. Maar het gaat er ook om of daar een dringende reden voor is. De kantonrechter oordeelt van niet. En het ontslag op staande voet is dan ook niet rechtsgeldig. De ambtenaar / taxichauffeur heeft de formulieren voor de TOZO-aanvraag weliswaar niet correct ingevuld, maar de rechter gelooft hem als hij zegt dat er van kwade opzet geen sprake was.

Geen dringende reden voor ontslag

Ook neemt de rechter mee dat ten tijde van de eerste TOZO-aanvragen er nog veel onduidelijk was over voor wie de regeling bedoeld was. Het was toen niet algemeen bekend dat deze uitkering er alleen was om het inkomen van huishoudens tot het sociaal minimum aan te vullen. Alles wat de gemeente Amsterdam heeft ingediend om het tegendeel te bewijzen, dateert van na de eerste aanvraag. De rechter veegt die stukken daarom van tafel.

De handelingen van de man, die in dit verband in de privésfeer vallen, vormen volgens de rechter geen dringende reden voor ontslag. Dat de gemeente Amsterdam in dit geval zowel werkgever als uitkeringsinstantie is, is in feite niet meer dan toeval. De ambtenaar / taxichauffeur kan daar niets aan doen.

Sterker nog: volgens de rechter zit de gemeente hier eerder fout. Die dient namelijk te zorgen voor ‘Chinese walls’. Dat zijn spreekwoordelijke muren of afscheidingen tussen afdelingen die mogelijk tegengestelde belangen hebben. Daar past het niet bij dat de gemeente als uitkeringsinstantie de gemeente als werkgever inseint over de TOZO-aanvraag van een werknemer die verder niets met zijn werk als ambtenaar te maken heeft.

Relaties verbroken

Verder is er volgens de rechter ook geen sprake van een integriteitsconflict. Bij het aanvragen van de TOZO-steun is zijn positie als werknemer niet in het geding geweest en hij heeft van zijn dienstverband ook geen misbruik gemaakt. Hij had volgens de rechter wel moeten melden dat hij veel meer uren als taxichauffeur werkte dan eerder opgegeven. Maar dat is geen zodanige fout dat hij ervoor ontslagen had moeten worden.

En tot slot speelt mee dat de gemeente niet alleen hem heeft ontslagen, maar vanwege zijn acties ook de uitzendrelatie met zijn partner heeft verbroken. Als gevolg daarvan is die relatie voorbij en is de man werkeloos, al probeert hij als taxichauffeur nog wat te verdienen.

De kantonrechter vernietigt op basis van al het bovenstaande het ontslag op staande voet van de man. En ook voor het op een andere manier beëindigen van de arbeidsovereenkomst ziet de rechter geen reden. Een waarschuwing voor de gemaakte fouten had volstaan en een goed gesprek moet in de ogen van de rechter voldoende zijn om de lucht te klaren. De man mag dus weer aan het werk als ambtenaar van de gemeente Amsterdam en krijgt ook met terugwerkende kracht zijn loon over de afgelopen maanden.