Op het gebied van veilig rolstoelvervoer is de laatste jaren veel verbetering geboekt door meer bewustwording en als gevolg van technologische vooruitgang. Toch blijven er veiligheidsrisico’s bestaan en soms gaat het zelfs mis. Vaak komt dit juist voort uit een te grote betrokkenheid van de chauffeur bij zijn of haar passagier, of uit een bepaalde weerstand van die passagier om mee te werken aan de veiligste oplossing. 

Medio 2009 kwam ILT tot de bevinding dat de naleving van de regels voor rolstoelvervoer beter zou kunnen. In die tijd waren voertuigen bovendien minder ver ontwikkeld dan nu op het gebied van veiligheid. Eén op de vijf taxibusjes voor rolstoelvervoer vertoonde een latent veiligheidsrisico. Besloten werd om te proberen via een speciaal project een mentaliteitsverandering en een naleefpercentage van 95 procent tot stand te brengen.

In dat project, dat liep in 2011 en 2012, werkten onder meer ILT, KNV, Sociaal Fonds Taxi, ABC Taxikeurmerkadvies & Training en de politie met de branche aan ‘samen op weg naar veiliger vervoer van rolstoelinzittenden’. ILT handhaaft (en beboet indien nodig) op het goed vastzetten van rolstoelen, rolstoelpassagiers en de aanwezigheid van losliggende onderdelen.

Voorlichting

Paul Verstraten geeft aan dat ook destijds al het besef leefde dat het probleem zich de jaren nadien deels zelf op zou gaan lossen. “In die tijd kwamen de eerste busjes op de markt die aan nieuwe eisen moesten voldoen. Dus we hadden kunnen stellen dat het probleem vanzelf zou verdwijnen, maar op dat moment hadden we er nog volop mee te maken. Daarom hebben we samen met ABC en Vast is Beter het Rolstoel ABC ontwikkeld. De voornaamste dingen die wij in de praktijk niet goed zagen gaan, werden in dat document nader toegelicht.” Daarnaast zette ILT sterk in op voorlichting over dit onderwerp.

Het project werd afgesloten met een rapport waarin ILT de aanbeveling deed de samenwerking voort te zetten. Sociaal Fonds Taxi nam de leidende rol van ILT over, zodat deze organisatie zich weer kon richten op toezicht, handhaving en desgewenst adviseren. Het werk dat in de tussenliggende jaren werd gedaan, resulteerde onlangs in de nieuwe Code VVR, die duidelijker en beknopter is dan zijn voorganger.

Begin van het schooljaar

“Uiteraard blijven we gewoon controleren. Dat doen we gebaseerd op risico’s en informatie. Als een bedrijf in het verleden de regels minder goed heeft nageleefd is de kans groot dat we de busjes van dat bedrijf controleren. En dat doen we op momenten dat het er toe doet, bijvoorbeeld aan het begin van het schooljaar. Op jaarbasis controleren we zo’n 250 tot 300 taxibusjes op het naleven van de regels voor rolstoelvervoer”, aldus Verstraten.

Gordels en vastzetsystemen zijn in tien jaar tijd gestandaardiseerd en enorm verbeterd. Losliggende delen komen nauwelijks meer voor. De technologie maakt het dus steeds moeilijker om de regels níet na te leven. Oudere busjes verdwijnen bovendien geleidelijk uit het straatbeeld. Voor zo ver er nog problemen zijn met het vervoeren van rolstoelinzittenden, komen die volgens de ILT vooral voort uit de interactie tussen chauffeur en passagier.

“Vooral bij het instappen en uitstappen gebeuren de nodige ongevallen. Dus dan is het logisch om als chauffeur aan een nog enigszins mobiele passagier te vragen of hij zelf wil instappen, zodat de rolstoel zonder inzittende kan worden ingeladen. Dat is soms lastig uit te leggen en mensen verzetten zich daar wel eens tegen. Vrijwel alle ongevallen met rolstoelpassagiers gebeuren echter met het in- en uitstappen, wat feitelijk buiten de scope van de ILT valt. Maar met meer inzicht in de gevaren van dat in- en uitstappen valt nog best veel te winnen.”

Nieuwe Code VVR

Dat neemt niet weg dat er ook in de handelingen van de chauffeurs nog wel eens iets misgaat. “De rolstoelen staan eigenlijk altijd goed vast maar in het juiste gebruik van de gordels worden nog wel eens fouten gemaakt”, geeft Verstraten aan. “Soms worden gordels zelfs op een potentieel letselverhogende manier gedragen. Dat komt vaak door een combinatie van gebrek aan kennis bij de chauffeur, een passagier die niet helemaal meewerkt en het ontbreken van een oplossing zoals de gordelverlenger of gordelverkleiner.”

Henk van Gelderen van SFT beaamt dat “vastzetsystemen en voertuigen steeds veiliger zijn geworden. Maar voor de rolstoel zelf geldt dat nog niet altijd. Dat is wat we in de nieuwe code VVR juist willen uitdragen: de verantwoordelijkheid van de rolstoelgebruiker en de verstrekker ervan, de gemeente. Of er sprake is van een (bots)veilige rolstoel is te zien aan de sticker met haaksymbool.”

Het blijft mensenwerk

Er is heel veel bereikt, benadrukt Verstraten, en er gaat dan ook heel veel goed in het rolstoelvervoer. Om dat zo te houden, kunnen chauffeurs een gratis instructiekaart bestellen op de site van SFT. Maar het laatste stukje bewustwording ontbreekt soms nog, stelt Verstraten. “En het is lastig om dat te realiseren. Het blijft mensenwerk en zeker in het doelgroepenvervoer is er veel betrokkenheid bij de passagiers. Dan wordt er wel eens een gordel niet goed geplaatst om een autistisch kind toch op tijd te laten zijn, of om te zorgen dat iemand er fysiek geen last van heeft. Goed bedoeld, maar het veilige vervoer moet voorop staan. En er is eigenlijk altijd een oplossing voorhanden om iemand in een rolstoel veilig te vervoeren.”

Een deel van het rolstoelvervoer valt buiten het werkveld van ILT, simpelweg omdat het niet door vervoersbedrijven wordt gedaan. “Denk aan zorginstellingen die met vrijwilligers of eigen personeel rijden”, geeft Verstraten een voorbeeld. “Het is geen beroepsvervoer dus wij kunnen het niet controleren, maar we zien wel dat er minder is kennis over hoe je mensen in een rolstoel hoort te vervoeren, waardoor de kans ook groter is dat het misgaat. We kunnen daar als ILT geen rol inspelen maar we willen wel graag de Code VVR en alles wat er mee samenhangt ook naar die organisaties uitdragen.”