Vrijwillige vervoersinitiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond. Gemeenten stellen dit vervoer ook steeds vaker boven het doelgroepenvervoer, onder het mom van participatie. Dit baart de Regionale Adviesraad Doelgroepenvervoer (RAD) in Arnhem Nijmegen grote zorgen. Vrijwilligersvervoer biedt volgens hen namelijk “absoluut niet dezelfde mogelijkheden” als het reguliere zorgvervoer of het OV. 

“Vrijwilligersvervoer moet altijd een aanvulling blijven op het reguliere zorgvervoer”, stelt Dirk van Uitert. Als voorzitter van de RAD stelt hij dat zij niet tegen de vrijwillige vervoersinitiatieven zijn, maar dat dit nooit de enige vervoersoptie mag worden. Gemeenten zijn door de participatiewet en de komst van de jeugdzorg in hun takenpakket in een zware financiële situatie terechtgekomen. Mede daarom wordt er op veel plaatsen gekeken hoe er bezuinigd kan worden op het doelgroepenvervoer.

Het gebruikmaken van vrijwillige vervoersdiensten is een manier waarop dit wordt gedaan. In Nederland zijn er steeds meer zelfstandig wonende ouderen zijn, aldus Van Uitert. “Deze mensen wil de overheid zo lang mogelijk aan huis voorzien van zorg en zo lang mogelijk faciliteren om van A naar B te gaan. Daarmee laat je hen ook participeren in de samenleving omdat ze onder de mensen komen. Het is prima om vrijwilligers hier een rol in te geven, maar niet in plaats van het professionele doelgroepenvervoer.”

Doordeweeks en minimaal twee dagen van tevoren

Vice-voorzitter Patricia van Bladel-Meussen – tevens voorzitter van de Gehandicaptenraad Westervoort – legt uit waarom vrijwilligersvervoer geen alternatief kan zijn voor het zorgvervoer. “Denk aan de reistijden en de tarieven, maar ook aan de aanmeldtijd. Een rit met de PlusBus in Westervoort moet minimaal twee dagen van tevoren geboekt worden. Daarbij wordt er van maandag tot en met zaterdag gereden van negen uur ’s ochtends tot zes uur ’s avonds. Avondritten kunnen alleen doordeweeks als er een chauffeur bereid gevonden wordt.”

Lees ook: Vrijwilligers in wmo-taxi: broodroof of aanvulling?

Tegelijkertijd speelt er een groot chauffeustekort in de zorgvervoer- en taxibranche. Vrijwillige vervoersinitiatieven kunnen als middel gezien worden om de problemen die hiermee gepaard gaan te verlichten. Toch is dit volgens Van Uitert geen structurele oplossing. “Toen corona uitbrak, waren de eerste bussen die uitvielen de buurtbussen. De vrijwilligersinitiatieven worden namelijk gerund door mensen uit een kwetsbare doelgroep: ouderen. Zij leggen het werk neer in zulke situaties, waardoor alternatief vervoer nodig blijft.”

Financiële doel bereikt, maar participatiedoel niet

In Westervoort moeten gebruikers van het wmo-vervoer sinds 1 oktober 5 euro per maand betalen aan de gemeente voor het doelgroepenvervoer, naast het tarief dat men al betaald om te reizen. Op deze manier worden de mensen volgens Van Bladel gepusht om gebruik te maken van alternatieve vervoersmiddelen. “Hoewel de keuze voor het vraagafhankelijke zorgvervoer er nog is, wordt dit vervoer wel minder aantrekkelijk gemaakt.”

Al veel mensen hebben volgens de vice-voorzitter daardoor afscheid hebben genomen van hun vervoerspas. “Hiermee heeft de gemeente haar financiële doel bereikt, maar het participatiedoel niet. Velen moeten er namelijk niet aan denken om afscheid te nemen van de wmo-pas. Zij willen altijd garantie hebben dat zij zich op een zelfstandige manier kunnen verplaatsen en willen niet afhankelijk zijn van anderen.” Daarbij zijn de kosten van het vrijwilligersvervoer voor de reizigers volgens Van Bladel ook niet lager dan van het doelgroepenvervoer.

In strijd met VN-verdrag voor gelijke rechten

De RAD begrijpt dat de gemeenten te maken hebben met beperkte budgetten, maar blijft er voor waken dat het niet nog verder ten koste gaat van het vraagafhankelijke vervoer. “De gemeenten in het hele land moeten ervoor blijven zorgen dat iedereen die niet met het openbaar vervoer kan reizen, op dezelfde tijden, voor hetzelfde tarief en onder dezelfde voorwaarden moet kunnen reizen als iedere andere burger dat wel kan met het OV.”

Zolang mensen het prima vinden om te reizen onder andere voorwaarden, zoals bij de PlusBus, zouden vrijwillige vervoerssystemen volgens Van Bladel wel kunnen blijven bestaan. “Zolang er daarnaast maar een systeem blijft bestaan dat wel een gelijkwaardig alternatief vormt aan het OV. Het vervangen van het reguliere doelgroepenvervoer door een vrijwillige vervoersdienst vergroot de afhankelijkheid van het netwerk. Bovendien is het in strijd met het VN-verdrag voor gelijke rechten van mensen met een handicap.”

Lees ook: Gemeenten drukken kosten wmo-vervoer Avan met maatwerk